بعد مثبت و منفی زبان

اصولا یکی از نشانه های انسان عاقل آن است که بیجا سخن نمی گوید ، زیرا زبان بیان کننده میزان عقل آدمی است .

چنانکه امیر المومنین فرمودند :« سخن بگویید تا شناخته شوید چرا که انسان در زیر زبان خود پنهان است .»

و نیز می فرماید : « زبان عاقل در پشت قلب او جای دارد و قلب احمق پشت زبان اوست »

مرحوم سید رضی می گوید : مقصود این است که انسان عاقل زبان خود را پیش از مشورت کردن و اندیشیدن به سخن نمی گشاید . ولی احمق قبل از اینکه فکر و اندیشه کند سخن می گوید .

حضرت علی می فرمایند : « سخن مادام که آن را نگفته ای در اختیار توست اما همین که از دهانت خارج شد تو در اختیار آن هستی بنابراین زبانت را همچون طلا و نقره نگه دار ، زیرا بسیار شد که یک کلمه نعمت بزرگی را از انسان سلب کرده و یا بلا و دردسری برایش فراهم ساخته است . »

فواید خاموشی (سکوت)

امام صادق درباره فواید خاموشی فرمود : « صمت و خاموشی طریقه اهل تحقیق و شعار کسانی است که با دیده بصیرت در حقایق ثابت و استوار جهان می تگرند ، کسانی که در حقایق زمانهای گذشته بررسی کرده و حقایقی را بیان می کنند که قلمها ننوشته و در کتابها نیامده است.

آنگاه می فرمایند :

۱- سکوت کلید هر گونه راحتی و آسایش دنیا و آخرت است .

۲- موجب رضا و خوشنودی خدااست.

۳- باعث یبک شدن حساب انسان در روز قیامت است .

۴- وسیله محفوظ ماندن از خطاها و لغزشها است .

۵- برای جاهل پرده و ساتر ، و برای عالم زینت است .

۶- وسیله ای است برای قطع شدن هوا و هوسهای نفسانی

۷- وسیله ریاضت نفس است .

۸- وسیله درک حلاوت و لذت عبادت و مناجات با پروردگار است .

۹- قساوت و سختی دل را از بین می برد.

۱۰- وسیله ای است برای کسب حیا و پرهیزکاری

۱۱- سبب زیاد سدن تدبر و تعقل و مروت و مردانگی است .

۱۲- موجب فهم و کیاست و عقل انسان می شود .

آنگاه فرمودند : وسیله هلاکت و نجات مردم سخن گفتن و سکوت است . پس خوشا به حال کسی که توفیق شناخت سخن خوب و بد را پیدا کند و به فواید و آثار کم گویی آگاه گردد . ..... »

نکته قابل توجه :

البته باید تذکر داد که هدف اصلی از فواید خاموشی این نیست که انسان باید همیشه و در همه حال لب فرو بسته و زبان نگشاید و حتی در مقام احقاق حق خود و دیگران سکوت اختیار کند و به دفاع از خوب برنخیزد ، بلکه مقصود ، جلوگیری از هرزه گویی است زیرا اگر روایات سکوت را این گونه تفسیر کنیم که انسان باید در هر حال حتی در برابر ستم ستمکاران و مفسدان مهر سکوت بر لب زده و فریاد برنیاورد چنین تفسیری بی تردید مخالف ضرورت شرع است که امر به معروف و نهی از منکر را از اهم واجبات شمرده و سکوت در برابر ظلم را گناهی بزرگ می داند .

و لذا می بینیم که در طول تاریخ بارز ترین مثال امر به معروف و نهی از منکر را در واقعه کربلا اتفاق می افتد .